Sağlıklı bir besin, besleyici özelliklerini kaybetmemiş, mikrobiyolojik açıdan temiz ve bozulmamış besinler olarak tanımlanır. Besinlerin taşınması ve saklanması sırasında mevsimsel veya ortam sıcaklığına bağlı olarak ortaya çıkan bozulmalar besinlerin insan sağlığını tehdit eden boyutlara geçmesini sağlar. Her anlamda güvenilir besinlerin elde edilebilmesi için hasattan başlayarak tüketim anına kadar ki tüm aşamalarda besin kirlenmelerinin önüne geçilmesi gerekmektedir.
Besinler, çeşitli durumlarda fiziksel, kimyasal ve biyolojik olarak kirlenerek sağlığımızı bozan etkiler ortaya çıkarırlar. Cam, kıymık, metal parçaları, saç, tırnak gibi maddelerin neden olduğu kirlenmeleri fiziksel kirlenme, besinlerin içerisinde saklandığı veya tüketime kadar bekletildiği kaplardan -sıcaklık değerlerindeki değişmelerden ötürü- besinlere geçen yabancı maddelerin oluşturduğu kirlenmeleri kimyasal kirlenme, besinlerin birleşiminde doğal olarak bulunan zehirli maddelerin oluşturduğu (örneğin patatesin filizlenmesi) kirlenmeleri ise biyolojik kirlenme altında inceleyebiliriz.
Bunların yanı sıra besin güvenliğini en çok tehdit eden etmenlerin başında bakteriler geliyor. Deterjan reklamlarından görmeye ve duymaya aşina olduğumuz bakteriler, gözle göremediğimiz minik canlılardır. Tükettiğimiz besinlerin çoğunda, vücudumuzda ve çevremizdeki her türlü yüzeyde yaşabilirler. Bakterilerin bir kısmı bilinenin aksine zararlı olmayabilirler.
Bakteriler Nasıl Bulaşır?
Besinler evlerimize girene kadar birçok farklı işlem ve ortamdan geçerler. Bu sırada zararlı maddeler besinlere bulaşarak kirlenmeyi sağlar. Bakteriler; toz, toprak, haşere, kemirgen, riskli besinler, çöpler ve insanlar yoluyla besinlere bulaşabilirler. Bakteriler uygum koşullarda
üremelerine rağmen tek başlarına hareket edemezler.
Temiz bir besine bakteri;
- eller,
- araç-gereç,
- doğrama tahtası,
- mutfak tezgahı,
- kullanılan bez,
- öksürme ve hapşırma,
- bakteri bulaşmış diğer besinlerle temas yoluyla kolaylıkla yayılabilirler.
Besin Güvenliği Nasıl Sağlanır?
Besin güvenliğinin sağlanabilmesi için besinlerin satın almadan tüketime kadar olan aşamalarında hijyen kurallarına öncelikli olarak dikkat edilmesi gerekiyor. Besinlerin satın alma, depolama, hazırlama ve pişirme zamanlarında uyulan hijyen kuralları, besin hijyeninin etkili bir biçimde oluşturulmasını ve uzun bir süre içinde tüketilebilmesini sağlıyor.
Besinler için genel hijyen kuralları
- güvenilir yerlerden gıda satın almak,
- pastorize sütten yapılan peynirleri tüketmek,
- et, tavuk, süt gibi yiyecekleri 4-4,5 derecelerde depolamak,
- dondurulmuş besinleri eğer hemen tüketmeyeceksek çözülmesini önlemek,
- mevsim meyveleri tüketmek,
- pişmiş ve çiğ besinlerin uzun süre temasından kaçınmak
şeklinde sıralanabilir.
Kaynaklar:
Besin Güvenliği
Yrd. Doç. Dr. Saniye Bilici, Yrd. Doç. Dr. Fatih Uyar, Prof. Dr. Yasemin
Bayhan
Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi
Beslenme Ve Diyatetik Bölümü