Zehirlenme, genel olarak herhangi bir yiyecek veya içeceğin tüketimi sonucunda ortaya çıkan enfeksiyon durumuna verilen isimdir. Sadece yeme-içme ile olmayan zehirlenmeler, solunan zehirli gazlarla da meydana gelir. Ülkemizde yaşanan , Soma maden faciasıyla ismini sıkça duyduğumuz karbonmonoksit zehirlenmesine yakından bakalım.
Karbonmonoksit gazı; kömür, doğal gaz, gaz yağı, benzin, tüp gazı ve odun gibi maddelerin içerisindeki ‘karbon’ maddesinin yanmasıyla dumanda oluşan zehirli bir gazdır. Renksiz, kokusuz ve tatsız olan karbonmonoksit, bu özelliklerinden ötürü solunurken farkedilemez. İçerisinde karbon olan yakıtların havası az olan yerlerde yanması sonucu ortaya çıkar. Karbonmonoksit solunduktan sonra akciğerlerimiz aracılığı ile hızla kana temas ederek, kanımızdaki dokulara oksijen taşıyan hemoglobine bağlanarak karbosikhemoglobini oluşturur. Böylece vücudumuzdaki oksijen azalarak yerini karbonmonoksite bırakır. Dokulara yeterince oksijen taşınamadığından birkaç dakika sonra kalp, beyin ve bunun gibi önemli organlar işlevlerini yitirmeye başlarlar.
Karbonmoksit zehirlenmesi belirtileri;
• baş ağrısı,
• yorgunluk ve bitkinlik hissi,
• nefes darlığı,
• mide bulantısı,
• baş dönmesi,
• solunumun aralıklarla durmaya başlaması,
• halsizlik,
• bilişsel işlevlerin azalmaya başlaması.
Karbonmonoksit zehirlenmelerinde ilk yardım nasıl yapılmalıdır?
• Zehirlenen kişiye ilk yardım yapacak kişilerin zehirlenme tehlikesine karşı öncelikle kendilerini korumaları gerekir.
• Ortam hızla havalandırılmalıdır.
• Hasta zehirli ortamdan uzaklaştırılarak tedaviye başlanmalıdır.
• Eğer hastanın solunumu yoksa temel yaşam desteğine başlanmalıdır.
Karbonmonoksit Zehirlenmelerine karşı alınabilecek önlemler;
• Ev ve iş yerlerinden ısınmak için kullanılan cihazların bakımının her yıl eksiksiz bir şekilde yapılması.
• Doğalgaz cihazlarına yeterli düzeyde oksijen sağlanabilmesi için pencerelerden hava girmesini sağlayacak şekilde delikler açılması.
• Baca ve soba bağlantısının uygun biçimde yapılması.
• Kullanılan şofbenlerin, standartlara uygun olarak, oksijen yetersizliği durumunda kendiliğinden sönen şofbenlerin tercih edilmesi.
• Rüzgarlı havalarda bacalar uygun durumda değilse sobanın yakılmaması, eğer yakılıyorsa, uyumadan önce mutlaka söndürülmesi.
Milletçe yaşadığımız elim olay sonucunda daha fazla dikkat kesildiğimiz karbonmonoksit zehirlenmesi, madenlerde çalışan onlarca işçimizi, evlerinde soba kullanan vatandaşlarımızı ve yanlış doğalgaz uygulamaları olan ortamlarda bulunun bütün herkesi tehdit eden bir gerçek. Bu zehirlenmeler konusunda bilinçli olmalı ve mutlaka tedbir almalıyız. Umut ediyoruz ki bir daha böyle bir facia yaşanmasın.
Kaynaklar:
Besin Zehirlenmeleri ve Korunma Yolları
Yrd. Doç. Dr. Saniye Bilici Gazi Üniversitesi – Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Yrd. Doç. Dr. M. Fatih Uyar Hacettepe Üniversitesi – Sağlık Bilimleri Fakültesi Beslenme ve Diyetetik Bölümü. Prof. Dr. Yasemin Beyhan Haliç Üniversitesi – Sağlık Bilimleri Yüksekokulu Beslenme ve Diyetetik Bölümü Prof. Dr. Fatma Sağlam
Karbonmonoksit Zehirlenmesi
Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi 2009; 11(3):54-60
Hayati KANDİŞ, Yavuz KATIRCI, Bekir Sami KARAPOLAT
Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi, Acil Tıp Anabilim Dalı, Düzce,
Ankara Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Acil Servis, Ankara,
Düzce Üniversitesi Tıp Fakültesi, Göğüs Cerrahisi Anabilim Dal